Ana erdemler

İlkçağ Yunan felsefesinde, özellikle de Platon’un öğretisinde olmazsa olmaz olarak görülen erdemler: bilgelik (sophia), yiğitlik (andreia) , ölçülülük(sophrosyne) adalet (dikaiosyne).

Ana erdemlerin en ayrıntılı açıklamalarından biri Platon’un Devlet adlı yapıtında yer almaktadır. Devlet’te ideal devletin yöneticiler, askerler ve halk olmak üzere üç ayrı sınıftan oluşması gerektiğini öne süren Platon, ideal toplum yapısının genel bir betimlemesini verirken, belirli işlevlerin ya da ödevlerin toplumun ortak iyiliği için çalışan belirli sınıflar tarafından yerine getirilmesi gerektiğini ve bu sınıfların sorumluluklarının da ana erdemlerde temellendiğini belirtir. Dolayısıyla ana erdemler Platon’un bunları ideal devlet yapısında nasıl somutlaştırdığına bakılarak daha iyi anlaşılabilir.

Platon’a göre yöneticilerin kent devletin yönetimine ilişkin kararları almakla sorumlu olduklarından “bilgelik” erdemine, yani gerçekliği anlamak ve ona ilişkin yansız yargılarda bulunmak yeteneğine ya da erdemine sahip olmaları gere kir. Kent devleti iç ve dış düşmanlara karşı koruma görevini üstlendiklerinden askerlerin de “yiğitlik” erdemine, tehlikelere aldırmaksızın düzeni koruma kararlılığına gereksinimleri vardır. Kentdevletin geri kalan çoğunluğunun, halkın ise kendi özel çıkarları peşinde koşmak yerine liderlerini izlemeleri gerektiğinden “ölçülülük” erdemine sahip olmaları, kişisel arzularını daha yüksek amaçlar uğruna bırakabilmeleri gerekir. Adaletin kendisi herhangi bir sınıfın özel sorumluluğunda olmasa da “adalet” erdemi toplumun her bir bileşeninin diğerleriyle karşılıklı uyumlu ilişkisinden doğar. Platon, tüm sınıflar kendi yükümlülüklerini uygun bir şekilde yerine getirdiklerinde ve diğer sınıfların işlevlerini ele geçirmeye çalışmadıklarında kentdevletin gerçek adalet olan “uyum”u (harmonia) göstererek bir bütün olarak düzgün işleyeceğini savunur, Ortaçağ felsefesinde ana erdemlere üç tanrıbilimsel erdem; “inan”, “umut” ve “yardımseverlik” eklenmiştir.


Felsefe Sözlüğü- A.Baki Güçlü; Erkan Uzun; Serkan Uzun; Ü.Hüsrev Yoksal-Bilim ve Sanat Yayınları